Wybory w Polsce.
Każda oddana karta do głosowania to Twój wkład w kształtowanie przyszłości Polski. Poznaj system wyborczy, zobacz, dlaczego Twoja decyzja jest kluczowa i jak w prosty sposób wziąć udział w wyborach.
Dowiedz się więcejDemokracja to dialog – Twój głos ma znaczenie
Współczesna demokracja, której fundamenty zapisano w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, to nie tylko system rządów – to ciągła rozmowa o przyszłości naszej wspólnoty. Wybory są najpotężniejszym narzędziem w tej rozmowie. To moment, w którym każdy z nas, jako suweren, ma realną możliwość wypowiedzenia się na temat kierunku, w jakim ma podążać nasz kraj, region i lokalna społeczność. Ta strona powstała, aby dostarczyć Ci kompleksowej wiedzy, która pozwoli Ci wziąć udział w tym dialogu w pełni świadomie.
Przewodnik po kluczowych tematach
Fundamenty demokracji
Zrozum, dlaczego Twój udział ma fundamentalne znaczenie.
📜Droga do wolności
Poznaj historię polskich wyborów i walki o demokrację.
🗳️Mechanizmy wyborcze
Odkryj, jak działa system i kogo wybieramy w różnych wyborach.
✍️Praktyczny poradnik
Sprawdź instrukcję krok po kroku, jak poprawnie oddać głos.
Dlaczego warto głosować?
Głosowanie to znacznie więcej niż tylko wrzucenie kartki do urny. To najbardziej bezpośrednia forma, w jakiej możesz wpłynąć na otaczającą Cię rzeczywistość – od wysokości podatków po stan chodnika przed Twoim domem.
Kluczowe filary Twojego wpływu
Wpływasz na kształt państwa
Decydujesz, kto będzie tworzył prawo i zarządzał krajem, wpływając na gospodarkę, edukację, zdrowie i bezpieczeństwo.
Wyrażasz swoje wartości
Wybory to okazja, by poprzeć programy zbieżne z Twoimi przekonaniami. Nie głosując, pozwalasz decydować innym.
Kontrolujesz i rozliczasz władzę
Twój głos to narzędzie do oceny polityków. Pozwala nagrodzić tych, którzy spełnili obietnice, i odsunąć tych, którzy zawiedli.
Budujesz społeczeństwo
Wysoka frekwencja wzmacnia mandat wybranych przedstawicieli i legitymizuje demokrację, pokazując, że losy kraju są dla obywateli ważne.
Głębsze spojrzenie na siłę Twojego głosu
💰 Ekonomia i Twoje finanse
Decyzje podejmowane w Sejmie mają bezpośredni wpływ na zawartość Twojego portfela. Głosując, decydujesz o tym, kto będzie ustalał wysokość podatków (PIT, VAT, CIT), składki na ubezpieczenia społeczne (ZUS), a także płacę minimalną. To Twój głos wpływa na programy społeczne, takie jak świadczenia na dzieci (np. 800+), wsparcie dla seniorów czy pomoc dla osób w trudnej sytuacji życiowej. Wybierasz również przedstawicieli, którzy decydują o wsparciu dla przedsiębiorców, polityce kredytowej i walce z inflacją – wszystko to kształtuje Twoją codzienną rzeczywistość ekonomiczną.
🛡️ Bezpieczeństwo i polityka zagraniczna
W niestabilnym świecie Twój głos decyduje o bezpieczeństwie Polski. Wybierasz władze, które kształtują sojusze międzynarodowe (w ramach NATO i Unii Europejskiej), decydują o wydatkach na obronność i modernizację armii, a także prowadzą politykę zagraniczną. To, kogo wybierzesz, ma wpływ na pozycję Polski na arenie międzynarodowej, nasze relacje z sąsiadami oraz zdolność do reagowania na globalne kryzysy. Głosowanie to akt patriotyzmu i troski o suwerenność kraju.
⚖️ Prawa obywatelskie i wolność
Demokracja to nie tylko rządy większości, ale także ochrona praw mniejszości i fundamentalnych wolności. Głosując, wpływasz na kształt prawa dotyczącego wolności słowa, wolności mediów, prawa do zgromadzeń czy ochrony prywatności. Wybierasz przedstawicieli, którzy będą stać na straży trójpodziału władzy, niezależności sądownictwa i praworządności. Twoja decyzja przy urnie ma realny wpływ na to, czy Polska będzie krajem otwartym, tolerancyjnym i szanującym prawa każdego obywatela.
🌳 Środowisko i przyszłość planety
Jakość powietrza, którym oddychasz, czystość rzek i ochrona unikalnej polskiej przyrody – to wszystko zależy od decyzji politycznych. Głosując, decydujesz o tym, jakie będą priorytety państwa w walce ze zmianami klimatu. Wybierasz ludzi, którzy będą decydować o transformacji energetycznej (inwestycjach w odnawialne źródła energii lub w energię atomową), programach walki ze smogiem, recyklingu odpadów czy ochronie parków narodowych. Twój głos to inwestycja w zdrowsze życie dla Ciebie i przyszłych pokoleń.
🏘️ Twoja najbliższa okolica
Choć często niedoceniane, wybory samorządowe mają najbardziej bezpośredni wpływ na Twoje codzienne życie. Głosując na radnych, wójta, burmistrza czy prezydenta miasta, decydujesz o tym, jak będzie wyglądać Twoja mała ojczyzna. To oni odpowiadają za remonty lokalnych dróg i chodników, funkcjonowanie komunikacji miejskiej, budowę placów zabaw, jakość edukacji w szkołach, a także za plany zagospodarowania przestrzennego, które decydują o tym, czy w Twojej okolicy powstanie park, czy kolejny blok mieszkalny. Głosowanie w wyborach lokalnych to realne kształtowanie swojego najbliższego otoczenia.
Od walki o wolność do stabilnej demokracji
Kamienie milowe polskich wyborów, które ukształtowały współczesną Rzeczpospolitą.
Przed 1989
Fasadowe wybory w PRL
W okresie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wybory były aktem pozbawionym realnego wyboru. Istniała tylko jedna, słuszna lista kandydatów (Front Jedności Narodu), a wyniki były z góry ustalone. Służyły one legitymizacji niedemokratycznej władzy, a nie wyrażaniu woli obywateli.
4 czerwca 1989
Wybory kontraktowe – przełom
Będące wynikiem ustaleń Okrągłego Stołu, nie były w pełni wolne. Gwarantowały 65% mandatów w Sejmie dla koalicji PZPR. Jednak w pełni wolne wybory do nowo utworzonego Senatu i walka o pozostałe 35% miejsc w Sejmie zakończyły się miażdżącym zwycięstwem Komitetu Obywatelskiego "Solidarność". Ten wynik był plebiscytem, który zapoczątkował demontaż komunizmu w Polsce.
1990
Pierwsze powszechne wybory prezydenckie
Kolejny krok milowy w budowie demokracji. Polacy po raz pierwszy od dziesięcioleci mogli w sposób bezpośredni wybrać głowę państwa. Wybory, w których zwyciężył Lech Wałęsa, symbolicznie zakończyły erę komunizmu i otworzyły nowy rozdział w historii Polski.
27 października 1991
Pierwsze w pełni wolne wybory parlamentarne
Były to pierwsze całkowicie wolne i demokratyczne wybory do Sejmu i Senatu. Charakteryzowały się ogromnym rozdrobnieniem sceny politycznej – do Sejmu weszło aż 29 komitetów wyborczych. Było to wyzwanie dla stabilności rządów, ale i dowód na autentyczny pluralizm odradzającej się demokracji.
1993
Wybory stabilizujące i progi wyborcze
Aby zapobiec rozdrobnieniu parlamentu, wprowadzono progi wyborcze (5% dla partii, 8% dla koalicji). Wybory te przyniosły zwycięstwo siłom postkomunistycznym (SLD i PSL) i ukształtowały scenę polityczną na wiele lat, opartą na bardziej skonsolidowanych blokach.
1997
Uchwalenie nowej Konstytucji
Choć to nie wybory, referendum konstytucyjne było kluczowym aktem głosowania. Polacy przyjęli nową, w pełni demokratyczną Konstytucję RP, która do dziś stanowi fundament ustroju państwa, w tym zasad prawa wyborczego.
Lata 2000 - obecnie
Dojrzała demokracja i nowe wyzwania
Polska ugruntowała swoją pozycję jako stabilna demokracja, wstępując do NATO i Unii Europejskiej. Wybory stały się regularnym elementem życia politycznego. Ostatnie lata charakteryzują się rosnącą polaryzacją polityczną, ale także rekordową mobilizacją obywatelską, czego dowodem była najwyższa w historii III RP frekwencja w wyborach parlamentarnych w 2023 roku.
Szczegółowy podział wyborów
System polityczny w Polsce przewiduje kilka rodzajów wyborów powszechnych. Poznaj szczegóły każdego z nich.
Cel wyborów:
Wyłonienie składu dwuizbowego parlamentu – Sejmu i Senatu, które stanowią władzę ustawodawczą w Polsce.
Kto jest wybierany?
- 460 posłów na Sejm RP
- 100 senatorów na Senat RP
System wyborczy:
- Do Sejmu: proporcjonalny
- Do Senatu: większościowy (jednomandatowe okręgi)
Kluczowe kompetencje:
- Uchwalanie ustaw, w tym budżetu państwa
- Powoływanie i odwoływanie rządu (Rady Ministrów)
- Kontrola działalności rządu
- Podejmowanie decyzji o wojnie i pokoju
Jak wygląda karta do głosowania?
Wygląd kart różni się w zależności od rodzaju wyborów. Poniżej znajdziesz uproszczone przykłady.
Wybory do Sejmu (przykład)
Lista nr 1 - Komitet Wyborczy A
Lista nr 2 - Komitet Wyborczy B
Karta ma formę dużej płachty z listami kandydatów różnych komitetów. Stawiasz znak "X" przy jednym nazwisku na jednej, wybranej liście.
Wybory do Senatu (przykład)
Karta jest mniejsza. Znajdują się na niej nazwiska kandydatów w kolejności alfabetycznej. Stawiasz znak "X" przy jednym, wybranym nazwisku.
Wybory Prezydenckie (przykład)
Wygląd karty jest bardzo podobny do tej w wyborach do Senatu. Stawiasz znak "X" w kratce obok jednego, wybranego kandydata.
Kompendium wiedzy o systemie wyborczym
Zrozumienie kluczowych pojęć i mechanizmów systemu wyborczego pozwala świadomie oddać głos i lepiej interpretować wyniki wyborów.
Czynne i bierne prawo wyborcze+
Czynne prawo wyborcze to prawo do głosowania, przysługujące każdemu obywatelowi, który ukończył 18 lat. Bierne prawo wyborcze to prawo do kandydowania. Wymagany wiek zależy od urzędu, na jaki się kandyduje (np. 21 lat na posła, 35 na prezydenta).
Ordynacja proporcjonalna vs. większościowa+
W Polsce stosujemy oba systemy. Ordynacja proporcjonalna (wybory do Sejmu, PE, rad gmin powyżej 20 tys. mieszkańców) ma na celu jak najwierniejsze odzwierciedlenie poparcia dla partii w społeczeństwie. Mandaty są dzielone proporcjonalnie do liczby głosów. Ordynacja większościowa (wybory do Senatu, na wójtów) polega na tym, że mandat zdobywa kandydat z największą liczbą głosów. System ten promuje silnych, lokalnych liderów.
Listy wyborcze i głos preferencyjny+
W wyborach proporcjonalnych głosujemy na listy kandydatów wystawione przez komitety wyborcze. Polski system używa tzw. list otwartych. Oznacza to, że stawiając "X" przy nazwisku konkretnego kandydata (oddając głos preferencyjny), nie tylko oddajesz głos na całą listę, ale również zwiększasz szansę tej konkretnej osoby na zdobycie mandatu, jeśli jej lista przekroczy próg.
Progi wyborcze+
W wyborach do Sejmu i PE partia musi zdobyć co najmniej 5% ważnych głosów w skali kraju, a koalicja 8%, aby uczestniczyć w podziale mandatów. Ma to na celu ograniczenie rozdrobnienia politycznego w parlamencie i ułatwienie tworzenia stabilnych rządów. Z progu zwolnione są komitety mniejszości narodowych.
Metoda D'Hondta+
To matematyczna formuła używana w Polsce do przeliczania głosów na mandaty w systemie proporcjonalnym. Polega na dzieleniu sumy głosów każdej listy przez kolejne liczby naturalne (1, 2, 3, itd.). Mandaty przyznaje się listom, które uzyskały najwyższe ilorazy. Metoda ta w niewielkim stopniu faworyzuje większe ugrupowania, co również ma sprzyjać stabilności politycznej.
Okręgi wyborcze+
To obszary, na które podzielony jest kraj na potrzeby wyborów. W każdym okręgu wybiera się określoną liczbę posłów (w wyborach do Sejmu są to okręgi wielomandatowe) lub jednego senatora (w wyborach do Senatu, gdzie są to okręgi jednomandatowe, tzw. JOW-y). Liczba mandatów w okręgu sejmowym zależy od liczby jego mieszkańców.
Kodeks wyborczy+
To główny akt prawny regulujący wszystkie kwestie związane z przeprowadzaniem wyborów w Polsce. Zawiera on szczegółowe przepisy dotyczące m.in. praw wyborczych, organizacji wyborów, finansowania kampanii i zasad liczenia głosów. Jego strażnikiem jest Państwowa Komisja Wyborcza.
Kto może zostać wybranym?
Bierne prawo wyborcze, czyli prawo do kandydowania, jest uzależnione od wieku i obywatelstwa kandydata.
Na Posła / Europosła
21
lat najpóźniej w dniu wyborów. Wymagane obywatelstwo polskie (dla posła) lub obywatelstwo jednego z krajów UE (dla europosła).
Na Wójta / Radnego
25
lat najpóźniej w dniu wyborów (dla wójta/burmistrza/prezydenta). Dla radnego wystarczy 18 lat. Wymagane obywatelstwo polskie.
Na Senatora
30
lat najpóźniej w dniu wyborów. Wymagane obywatelstwo polskie oraz pełnia praw publicznych i wyborczych.
Na Prezydenta RP
35
lat najpóźniej w dniu wyborów. Wymagane obywatelstwo polskie i pełnia praw wyborczych do Sejmu.
Instytucje i ochrona wyborów
Nad prawidłowym przebiegiem wyborów w Polsce czuwają wyspecjalizowane instytucje państwowe i obserwatorzy społeczni.
Państwowa Komisja Wyborcza
Najwyższy organ wyborczy w Polsce. Odpowiada za organizację, nadzór i ogłaszanie oficjalnych wyników wyborów.
Krajowe Biuro Wyborcze
Aparat wykonawczy i urzędniczy PKW. Zapewnia obsługę techniczną, administracyjną i finansową wyborów.
Sąd Najwyższy
Rozpatruje protesty wyborcze i stwierdza ważność wyborów. Orzeka, czy wybory zostały przeprowadzone zgodnie z prawem.
Obserwatorzy i mężowie zaufania
Reprezentanci komitetów wyborczych i organizacji społecznych, którzy patrzą na ręce komisjom wyborczym, zapewniając transparentność procesu.
Frekwencja wyborcza w Polsce
Aktywność wyborcza Polaków zmieniała się na przestrzeni lat. Zobacz dane i analizę trendów.
Analiza trendu
W wyborach parlamentarnych obserwujemy wyraźny wzrost zaangażowania. Rekordowa frekwencja w 2023 roku (74.38%) pokazała ogromną mobilizację społeczną i dowiodła, że Polacy coraz mocniej czują potrzebę decydowania o losach kraju.
Finansowanie polityki
Jawność finansowania partii politycznych i kampanii wyborczych jest fundamentem transparentnej demokracji.
Źródła finansowania partii
- Subwencje z budżetu państwa: Główne źródło utrzymania dla partii, które przekroczyły próg wyborczy. Wysokość zależy od liczby zdobytych głosów.
- Składki członkowskie: Regularne wpłaty od członków partii.
- Darowizny od osób fizycznych: Podlegają limitom i muszą być jawne. Firmy nie mogą finansować partii.
Finansowanie kampanii
- Fundusz Wyborczy: Partie tworzą specjalne fundusze na potrzeby kampanii, na które mogą przelewać środki ze swojego budżetu.
- Limity wydatków: Każdy komitet wyborczy ma określony limit wydatków, którego nie może przekroczyć. Zależy on od rodzaju wyborów i liczby zarejestrowanych kandydatów.
- Sprawozdawczość: Po wyborach komitety muszą złożyć szczegółowe sprawozdania finansowe do PKW, które są publicznie dostępne.
Rola mediów w wyborach
Media tradycyjne i społecznościowe odgrywają kluczową rolę w kształtowaniu opinii publicznej i dostarczaniu informacji o kandydatach i programach.
Dostęp do informacji+
Media są głównym źródłem wiedzy o programach politycznych, kandydatach i bieżących wydarzeniach. Debaty wyborcze, wywiady i artykuły analityczne pomagają wyborcom w podjęciu świadomej decyzji.
Media społecznościowe+
Platformy takie jak Facebook, X (dawniej Twitter) czy TikTok stały się ważnym narzędziem komunikacji politycznej. Pozwalają na bezpośredni kontakt z wyborcami, ale niosą też ryzyko dezinformacji i polaryzacji.
Walka z dezinformacją+
Weryfikacja informacji (fact-checking) i krytyczne podejście do treści w internecie są kluczowe. Warto korzystać z wiarygodnych źródeł i być świadomym istnienia tzw. "baniek informacyjnych", które ograniczają dostęp do różnorodnych punktów widzenia.
Jak głosować? Instrukcja
Proces głosowania jest prosty, ale warto znać zasady, aby uniknąć oddania nieważnego głosu.
Instrukcja krok po kroku
Znajdź swój lokal wyborczy
Informację znajdziesz w aplikacji mObywatel lub na stronie PKW.
Zabierz dokument tożsamości
Dowód osobisty, paszport lub mObywatel. Komisja musi potwierdzić Twoją tożsamość.
Odbierz kartę do głosowania
Po weryfikacji i podpisaniu się na liście, otrzymasz opieczętowaną kartę do głosowania.
Oddaj ważny głos
Postaw znak "X" (dwie przecinające się linie) w kratce przy nazwisku TYLKO JEDNEGO kandydata.
Wrzuć kartę do urny
Złóż kartę treścią do środka i wrzuć ją do zaplombowanej urny wyborczej.
Jak uniknąć nieważnego głosu?
Pamiętaj o tych zasadach:
- Tylko jeden znak "X" na karcie: Postaw "X" w kratce obok nazwiska tylko jednego kandydata.
- Brak "X" lub więcej niż jeden "X" na tej samej karcie unieważnia głos.
Głosowanie dla każdego
System wyborczy przewiduje ułatwienia dla osób przebywających za granicą oraz osób z niepełnosprawnościami.
Głosowanie za granicą
Polacy mieszkający poza krajem mogą głosować w obwodach utworzonych w polskich placówkach dyplomatycznych (ambasadach, konsulatach). Aby to zrobić, należy złożyć wniosek o wpisanie do spisu wyborców w odpowiednim konsulacie. Można również głosować korespondencyjnie.
Ułatwienia dla osób z niepełnosprawnościami
Wyborcy z orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności mogą głosować korespondencyjnie lub przez pełnomocnika. Lokale wyborcze muszą być dostosowane do ich potrzeb, a w razie potrzeby komisja może użyć przenośnej urny, by umożliwić głosowanie w domu.
Słowniczek pojęć wyborczych
Poznaj definicje kluczowych terminów związanych z wyborami.
Kadencja
Okres, na jaki wybierany jest organ władzy (np. 4 lata dla Sejmu, 5 lat dla Prezydenta).
Mandat
Upoważnienie do sprawowania funkcji przedstawiciela, uzyskane w wyniku wyborów.
Cisza wyborcza
Okres przed wyborami, w którym zakazana jest agitacja wyborcza.
Kworum
Minimalna liczba osób, których obecność jest konieczna do prawomocności obrad lub głosowania.
Okręg wyborczy
Obszar, z którego wybierana jest określona liczba przedstawicieli.
Komitet wyborczy
Grupa (partia, koalicja, grupa obywateli), która zgłasza kandydatów w wyborach.